Het waren de Portugese zeevaarders die hun ogen als eerste richtten op onbekende horizonten. De
Portugese navigator Vasco de Gama vond in 1498 een zeeweg rond het Afrikaanse continent en
belandde in India. Daar brak hij met een tweede expeditie in 1502 het monopolie van de Arabische
handelaren die via het Midden Oosten handelsroutes opereerden. Binnen enkele jaren waren de oude
handelsroutes met vele tussenpersonen en overslagmomenten over land en zee overgenomen door één
transportroute over zee. Al snel konden de Portugezen goederen aanbieden voor 1/5 van de prijs die in
Venetie via de oude routes werd gevraagd. Binnen 5 jaar hadden de Portugezen een handelsmonopolie
gesticht en vetrokken er vanuit Lissabon jaarlijks twaalf schepen naar het Oosten.
In de jaren daarna vestigden de Portugezen zich permanent in onder meer Goa (India) en Aden
(Yemen). In 1509 bereikten ze Malakka (Maleisie), op dat moment de belangrijkste zeehaven van
Zuid-Oost Azie. Na de onderwerping van Malakka in 1511 zochten ze een zeeweg naar China en de
specerijeilanden (de Molukken). De voortvarendheid en hardnekkigheid van de Portugese zeevaarders
was deels te wijden aan hun bekwaamheid in maritieme navigatie en deels aan hun bekwaamheid in
oorlogsvoering. Portugal is qua geografische ligging voor de helft op de oceaan gericht en had op haar
eigen grondgebied reeds een lange periode van oorlogsvoering met de Moren achter de rug. Hun
strategisch beleid naar onderworpen volken was er echter ook één van inclusiviteit.
De befaamde Portugese veroveraar Afonso de Albuquerque, onderkoning van Portugees-India, zei het
als volgt: “Kolonies en hun inheemse bevolking zijn niet slechts bezittingen die benut moeten worden.
Zij moeten worden beschouwd als voortzettingen van Portugal, en alle inwoners, ongeacht hun
huidskleur, moet zich Portugees voelen, en als zodanig moeten zij dezelfde vrijheden hebben en
geïnspireerd worden door dezelfde idealen, dezelfde tradities eren en geregeerd worden door dezelfde
instellingen. In deze opvatting is huidskleur niet veel meer dan een toeval.” Met die gedachte is het te
verklaren dat lang na het verval van het Portugese wereldrijk er relatief veel Portugese invloed
overbleef in hun oude kolonien. Uiteraard bedoelde Albuquerque wel alleen diegenen die zich tot het
Katholicisme bekeerden.